การปลูกสมุนไพรสมอภิเภก

สมอพิเภก ประโยชน์สรรพคุณและงานวิจัยข้อดีข้อเสีย

ชื่อสมุนไพร สมอภิเภก
ชื่ออื่นๆ/ชื่อประจำถิ่น ลัน (เชียงราย) ,แหน แหนต้น แหนขาว (ภาคเหนือ) ,ซิปะคู่ (กะเหรียง เชียงใหม่ ) ,สะคู้ (กะเหรียง แม่ฮ่องสอน) , สมอแหน (ภาคกลาง)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Terminalia bellirica (Gaeryn) Roxb
ชื่อสามัญ Beleric Myrobalan , lnkNot , Bahera และ Beleric
ชื่อวงค์ Combertaceae

ถิ่นกำเนิดสมอภิเภก

สมอพิเภกมีบ้านเกิดเมืองนอนในเอเซียอาคเนย์ สามารถได้โดยทั่วไปในประเทศแถบนี้ ในประเทศไทย สามารถมักพบตามป่าเต็งรังและก็ป่าเบญจพรรณทางภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันตก ภาคทิศตะวันออก และทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลราวๆ 100 – 400 เมตร ส่วนทางภาคใต้ชอบเจอขึ้นตามป่าดงดิบ

ลักษณะทั่วไปสมอพิเภก

ไม้ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ผลัดใบ สูง 15 – 35 เมตร ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมักเป็นพูพอน เปลือกสีเทาอมน้ำตาลหรือเป็นสีกะดำกะด่างเป็นแห่งๆค่อนข้างจะเรียบหรือแตกเป็นร่องเล็กๆไปตามแนวยาวลำต้น เปลือกในสีเหลือง เรือนยอดกลมแผ่กว้างรวมทั้งออกจะทึบ ก่อนอ่อนแล้วก็ยอดอ่อนมีขนกระจาย ใบ เป็นจำพวกลำพัง ติดเวียนกันเป็นกลุ่มตามปลายๆกิ่ง ทรงใบรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง 9 – 15 ยาว 13 – 19 ซม. โคนใบสอบมาสู่ก้านใบ ส่วนที่ค่อนไปทางปลายใบผายกว้าง ปลายสุดจะยืดคอดเป็นติ่งแหลมสั้นๆเส้นแขนงใบโค้งอ่อน มี 6 -10 คู่ เส้นใบแบบเส้นร่างแหเห็นได้ชัดทางด้านท้องใบ เนื้อใบค่อนข้างจะหนา หลังใบเขียวเข้มรวมทั้งมีขนสี

น้ำตาลกระจายทั่วไป ท้องใบสีจางหรือสีเทามีขนนุ่มๆปกคลุม แต่ทั้งสองด้านขนจะหลุดร่วงไปเมื่อใบแก่จัด ขอบของใบเรียบ ก้านใบยาว 4 – 6 เซนติเมตร รอบๆตรงกลางก้านจะมีต่อมหรือตุ่มหูด หนึ่งคู่ ดอก เล็ก สีขาวอมเหลือง ออกเป็นช่อคนเดียวๆแบบหางกระรอก ที่ง่ามใบหรือรอยแผลใบตามกิ่ง ปลายช่อจะห้อยห้อยลง ช่อยาว 10 – 15 ซม. ดอกเพศผู้ส่วนใหญ่จะอยู่ตามปลายๆช่อ ส่วนดอกบริบูรณ์เพศจะอยู่ตามโคนช่อ กลีบฐานดอก มี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมชิดกันเป็นรูปถ้วยเล็กๆทั้งหมดทั้งปวงมีขนทั่วไป เกศรเพศผู้มี 10 อัน เรียงทับกันอยู่สองแถว รังไข ค่อนข้างแป้น ข้างในมีช่องเดียวและมีไข่อ่อน 2 หน่วย หลอดท่อรังไข่มีหลอดเดียว ผลกลมหรือกลมรีๆแข็ง ผิวนอกปกคลุมด้วยขนสีน้ำตาลหนาแน่น ออกรวมกันเป็นพวงโตๆ

 

การขยายพันธุ์สมอพิเภก

การขยายพันธุ์สมอพิเภกสามารถทำได้ 2 วิธี คือ การขยายพันธุ์โดยอาศัยเพศ โดยการเพาะเม็ด และการขยายพันธุ์โดยแนวทางไม่อาศัยเพศ โดยการปักชำตอนกิ่ง ในการเพาะพันธุ์โดยการเพาะเม็ดนั้น ช่วงเวลาที่เหมาะสมสำหรับเพื่อการเก็บเมล็ดควรเก็บประมาณตอนเดือนมากราคมจนกระทั่งพฤษภาคม กรรมวิธีเก็บเมล็ด เมล็ดที่เก็บใหม่ๆจะมีอัตราการงอก 85% เมล็ดที่เก็บไว้นานจะมีเปอร์เซ็นต์การงอกน้อยลง

ไม้สมอพิเภกซึ่งเป็นไม้พื้นบ้านของเมืองไทย การกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติเจอได้ในทุกภาคของเมืองไทย สามารถขึ้นได้ในดินแถบทุกประเภท ด้วยเหตุนั้นในเรื่องพื้นที่ปลูกก็เลยไม่ค่อยพบเจอกับปัญหาสำหรับไม้ชนิดนี้ การปลูกสมอพิเภกขาดต้นกล้านั้น สามารถย้ายต้นกล้ามาปลูกได้โดยแนวทางไม่มีดินหุ้มห่อราก ขนาดของต้นกล้าที่เหมะสมสำหรับเพื่อการย้ายปลูกจะต้องมีอายุ 6 – 7 เดือน มีความสูงราว 40 ซม. ก่อนย้ายปลูกควรจะลิดใบและก็ราก การย้ายต้นไม้จากแปลงเพาะไปปลูกควรจะย้ายในขณะอากาศเปียกชื้น แต่ไม่ควรย้ายขณะฝนตกหนัก เพาะดินบางทีอาจแฉะเหลือเกิน ดินอาจแน่นอากาศถ่ายเทมิได้ สำหรบอัตราการเติบโตแล้วก็การปรับปรุงพันธุ์ไม้สมอพิเภกนั้น ยังไม่การเล่าเรียนและก็บันทึกข้อมูลไว้ จำนวนมากแล้วจะปลูกไว้เพื่อเป็นไม่ใช้สอยโดยเฉพาะอย่างยิ่งการใช้ผลดีทางด้านสมุนไพร

องค์ประกอบทางเคมีของสมอพิเภก

Chebulagic acid , ellegic acid , galli acid

สรรคุณสมอพิเภก

ต้านทานเชื้อแบคทีเรีย ต่อต้านไวรัส ต่อต้านเชื้อรา ต้านยีสต์ ฆ่าไส้เดือน ต่อต้านไข้จับสั่น เป็นพิษต่อปลา แก้โรคหืดแก้ไอ แก้หวัด รีบการผลิตน้ำดี รักษาดีซ่าน ลดระดับความดันโลหิตยับยั้งระดับโคเลสโตคอยลในเลือดสูง ยั้งเส้นโลหิตอุดตัน ยั้งเบาหวาน ลดระดับน้ำตาลในเลือด ยั้งฟันผุ ลดการอักเสบ แก้สิว คลายกล้ามมดลูก ยั้งการฝังตัวของตัวอ่อนที่ผนังมดลูก ยั้งการกลายพันธุ์ ยับยั้งเอนไซม์ HIV-1 revese transcriptase , HIV-1 Protease

ตำรายาไทยสมอพิเภก

ผลอ่อนสมอพิเภก แก้ไข้เพื่อเสมหะ แล้วก็ไข้เจือลม เป็นยาระบาย ยาถ่าน ผลแก่ แก้เสมหะ จุกคอ ทำให้เปียกคอ แก้โรคตา แก้ธาตุกำเริบ บำรุงธาตุ แก้ไข้ แก้ริดสีดวง แก้ท้องร่วงท้องเดิน รักษาโรคโรคท้องมาน เมล็ดใน แก้บิด แก้บิดมูกเลือด สมอพิเภกจัดอยู่ใน “พิกัดตรีผลา” เป็นการจำกับจำนวนผลไม้ 3 อย่าง มี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกมะขามป้อม คุณประโยชน์แก้ปิตตะ วาตะ เสมหะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และก็กองสมุฏฐาน “พิกัดตรีสมอ” เป็นการจำกัดจำนวนสมอ 3 อย่างมี ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ สรรพคุณแก้เสมหะ บำรุงธาตุ แก้ไข้ ผายธาตุ ทราบถ่ายทราบปิดเอง

รูปแบบ / ขนาดวิธีการใช้สมอพิเภก

• ขับปัสสาวะ ใช้เปลือก ต้น ต้มกิน ขับปัสสาวะ
• เป็นยาระบาย ยาถ่าย ใช้ผลโตสมอพิเภกแต่ยังไม่แก่ 2 – 3 ผล ต้มกับน้ำ 1 ถ้วยแก้ว ใส่เกลือบางส่วน กินครั้งเดียว
• เป็นยาแก้ท้องเสีย ท้องเดิน (ไม่ใช่บิด หรือ อหิวาตกโรค) ใช้ผลแก่ 2 – 3 ผล ต้มกับน้ำ 2 ถ้วยแก้ว ใส่เกลือนิดหน่อย บดกระทั่งเหลือ 1 ถ้วยแก้ว ใช้รับประทาน
• รักษารอยแผล นำใบสดมาตำให้รอบคอบ แล้วพอกที่รอยแผล
• แก้มะเร็ง สารสกัดจากสมุนไพรสมอพิเภกรวมกับสมอไทยรวมทั้งมะขามป้อมสามารถยั้งการเติบโตและก็ช่วยฆ่าโรคมะเร็งได้

การศึกษาทางเภสัชวิทยาของสมอพิเภก

สารสกัดด้วยเอธานอลของสมอพิเภกช่วยเพิ่มการขับน้ำดีในหมา และทำให้ความดันเลือดน้อยลงจนถึงตายได้ และก็ขนาดที่ทำให้หนูถีบจักรตามครึ่งหนึ่ง (LD 50) พอๆกับ 4.25 กรัม / กก. เมื่อให้ทางปากแม้กระนั้นสารสกัดด้วยน้ำของสมอพิเภกส่งผลน้อยต่อการขับน้ำดี รวมทั้งทำให้ความดันเลือดน้อยลงบางส่วน รวมทั้งเมื่อป้อนสารสกัดสมอพิเภกในหนูถีบจักรขนาด 5 กรัม / กิโล ไม่ก่อให้เกิดอาการพิษ

การศึกษาทางพิษวิทยาของสมอพิเภก

สารสกัดด้วยเอธานอลของสมอพิเภกช่วยเพิ่มการขับน้ำดีในสุนัข รวมทั้งทำให้ความดันเลือดลดน้อยลงจนกระทั่งตายได้ แล้วก็ขนาดที่ทำให้หนูถีบจักรตามกึ่งหนึ่ง (LD 50) พอๆกับ 4.25 กรัม / กก. เมื่อให้ทางปากแม้กระนั้นสารสกัดด้วยน้ำของสมอพิเภกส่งผลน้อยต่อการขับน้ำดี และทำให้ความดันโลหิตน้อยลงบางส่วน รวมทั้งเมื่อป้อนสารสกัดสมอพิเภกในหนูถีบจักรขนาด 5 กรัม / กก. ไม่ส่งผลให้เกิดอาการพิษ

คำค้นหาที่เกี่ยวข้อง : ประโยชน์สมอภิเภก